O Pozo
[Por Uxío] [Versión en castellano más abajo]
Unha persoa maior contoume unha historia. El era dos que se criaron, traballaron e viviron nas duras condicións dunha aldea nos tempos de antes. Esta historia deixoume abraiado. É unha historia dos traballos de antes, dura e perigosa, curta e verdadeira, polo que considerei escribila como unha intrahistoria.
Conta que na súa casa querían facer un novo pozo. Facía tempo que o que tiñan xa non chegaba ben a auga. Para iso había que contratar unha persoa que soubera facelo. No pobo, toda a vida o fixo o vello Timo, así que alá foron.
Naqueles tempos os pozos non se facían con barrena senón que era un traballo totalmente artesanal. Imaxinade un oco dous metros de profundidade que alcanzase o pozo. De vinte ou trinta metros hacia abaixo, cun metro de diámetro de ancho, este homes metíanse ó fondo para seguir cavando, e quitar a terra co cubo e a corda.
Abaixo non vían nada, perdían o contacto co mundo, adentrándose nunha completa oscuridade, pero daquela non había outra forma de facer os pozos. O perigo de desprendimento era o peor deste choio, moitos foron os que quedaron enterrados nun segundo mentres traballaban, pero a perspectiva desta horrible morte non botaba para atrás a estes heroes.
O caso é que o vello Timo, xunto coa persoa que me contou a historia, e o seu pai, traballaron coma se facía antes durante unha semana, para acadar un pozo de nove metros a carón da casa, onde coller a auga sería moito más fácil.
Pero unha noite o home sentía coma se as pedras golpearan o fondo e advertíronllo a Timo ao día seguinte, él dixo que era normal, que o vento as veces arrastra as pedras entre as táboas que cubren o pozo e fan ese ruído.
E alá se meteu Timo a acabar o choio, pouco a pouco, amarrado cunha corda, pai e fillo axudárono a baixar. Unha vez alí lles dixo que todo estaba ben. Xa ían marchar; un a tirar do cubo, e o outro a labrar a terra, cando oíron berros dende o fondo do pozo, os berros de alguén que se encontra coa morte.
Timo pedía desesperadamente que o subisen, rápidamente pai e fillo tiraron da corda, pese ao medo a que rompese polo rápido que tiraban, pero había que sacalo canto antes, pois non sabían exactamente o que estaba pasando alí abaixo, aínda que é fácil de supoñer.
A terra facía ese ruído tan característico e descorazaor, pai e fillo sacaron a Timo do pozo, e nada máis sacar os pés, o pozo pechou. A terra volvía a cubrir o oco que durante unha semana abriron. Menos mal que aínda non marcharan e puideron subilo a tempo, porque aquelo ocorreu coma nas películas, o home salvouse no último suspiro.
“É que hai cousas que non debería estar permitido facelas” dicíame o difusor desta historia, “son demasiado perigosas. Debían de facerse sempre con certas garantías, pero antes érache así”. Todo isto viulle á memoria pola noticia dun rapaz que morreu fai uns días mentres buscaba unha ancla no fondo do mar, sen ningunha seguridade. Hai cousas que por moito que avancen os tempos seguen ocorrendo.
Aquela mañá o vello Timo non era capaz de falar, como é comprensible quedou blanco. A morte pasou por diante dos seus ollos, puido tocala, sentilla, e no último momento, esquivala. Cando recuperou a fala inda lles dixo, “pois tiñades razón, non era o vento; a terra non se sostía e coa presión caían trozos das pedras ao fondo, tiñades razón…”
Uxío.
[VERSIÓN EN CASTELLANO]
El pozo
Una persona mayor me contó una historia. El era de los que se criaron, trabajaron e vivieron en las duras condiciones de una aldea en los tiempos de antes. La historia me dejó asombrado, era una historia sobre los trabajos de antes, dura y peligrosa, corta y verdadera, por lo que consideré escribirla como una Intrahistoria.
Cuenta que en su casa querían hacer un nuevo pozo. El que tenían ya no llegaba bien el agua, y para eso había que contratar una persona que supiera hacerlo. En el pueblo, toda la vida lo hizo el viejo Timo, así que allá fueron.
En aquellos tiempos los pozos no se hacían con barrena, sino que era un trabajo totalmente artesanal. Imaginad un hueco de los metros de profundidad que alcanzase el pozo. De veinte o treinta metros hacia abajo, con un metro de diámetro de ancho, estos hombres se metían en el fondo para seguir cavando y quitar la tierra con el cubo y la cuerda.
Abajo no veían nada, perdían el contacto con el mundo, adentrándose en una completa oscuridad, pero de aquella no había otra forma de hacer los pozos. El peligro de desprendimiento era lo peor de este curro. Muchos fueron los que quedaron enterrados en un segundo mientras trabajaban, pero la perspectiva de esta horrible muerte no echaba para atrás a estos héroes.
El caso es que el viejo Timo, junto con la persona que me contó la historia y su padre, trabajaron coma se hacía antes durante una semana, para conseguir un pozo de nueve metros, al lado de casa, donde coger el agua sería mucho más fácil.
Pero una noche, el hombre sentía como si las piedras golpearan el fondo. Se lo advirtieron a Timo al día siguiente, él dijo que era normal, que el viento a veces arrastra las piedras entre las tablas que cubren el pozo y hacen ese ruido.
Y allá se metió Timo a acabar el trabajo, poco a poco, atado, padre e hijo lo ayudaron a bajar. Una vez allí les dijo que todo estaba bien. Ya se marchaban; uno para tirar el cubo, y el otro a labrar la tierra; cuando escucharon gritos desde el fondo del pozo los gritos de alguien que se encuentra con la muerte.
Timo pedía desesperadamente que lo subiesen, rápidamente padre e hijo tiraron de la cuerda, pese al medo a que rompiese polo rápido que tiraban, pero había que sacarlo cuanto antes, pues no sabían exactamente lo que estaba pasando allí abajo, aunque que era fácil de suponer.
La tierra hacía ese ruido tan característico e descorazonador, padre e hijo sacaron a Timo del pozo. Nada más sacar los pies, el pozo se cerró. La tierra volvía a cubrir el hueco que durante una semana abrieron. Menos mal que aún no se habían ido y pudieron subirlo a tiempo, porque aquello ocurrió como en las películas, el hombre se salvó en el último suspiro.
“É que hai cousas que non debería estar permitido facelas” me decía el difusor de esta historia, “son demasiado perigosas, debía de facerse sempre con certas garantías, pero antes érache así”. Todo esto le vino a la memoria por la noticia de un chico que murió hace unos días mientras buscaba un ancla en el fondo del mar. Sin ninguna seguridad, hay cosas que por mucho que avancen los tiempos siguen ocurriendo.
Aquella mañana el viejo Timo no era capaz de hablar, como es comprensible se quedó en blanco. La muerte pasó por delante de sus ojos, pudiendo tocarla, sentirla, y en el último momento, esquivarla, cuando recuperó el habla aún les dijo, “pois tiñades razón, non era o vento, a terra non se sostía e coa presión caían trozos das pedras ao fondo, tiñades razón…”
Uxío.